Mens en natuur - Welvaart zonder groei

Mens en natuur – Welvaart zonder groei

Ik bekeek de uiteenzetting van prof. Tim Jackson en las het artikel ‘Duurzaam leven’. Deze personen constateren dat er iets fout is in de samenleving en met het milieu en dat hier dringend verandering in moet komen.

"Firma’s produceren goederen voor huishoudens - wij dus - en voorzien ons van een inkomen., En dat is nog beter omdat wij die inkomens kunnen uitgeven aan nog meer goederen en diensten. Dat wordt de circulatie van de economie genoemd. Lijkt onschadelijk genoeg. Ik wil een eigenschap van dat systeem naar voren halen namelijk de rol van investeringen. Investeringen vertegenwoordigen slechts één vijfde van het nationale inkomen in de meeste moderne economieën, maar ze spelen een absoluut vitale rol. Wat ze voornamelijk doen is de groei van steeds meer consumptie aanwakkeren. Dat gebeurt op een paar manieren - opdrijven van de productiviteit, wat de prijzen doet dalen en ons aanzet om steeds meer dingen te kopen. Maar ik wil me concentreren op de rol van investeringen in het streven naar nieuwigheid, de productie en de consumptie van nieuwe dingen. Joseph Schumpeter noemde dat "het proces van creatieve destructie". Het is een proces van de productie en reproductie van nieuwe dingen, een voortdurend opdrijven van consumentenmarkten, consumptiegoederen, nieuwe consumptiegoederen. En hier begint het interessant te worden, want het blijkt dat mensen nogal wat appetijt hebben naar nieuwe dingen. Daar houden we van - van nieuwe materiële dingen zeker -maar ook van nieuwe ideeën, nieuwe avonturen, nieuwe ervaringen. Maar ook het materiële is van belang.

… En zo krijgen we dan plots een systeem dat economische structuur doet aansluiten aan sociale logica - de economische instellingen en wie we zijn als mensen, aan elkaar vastgeklonken om de groeimachine aan te drijven. En deze machine is niet alleen maar economische waarde; ze haalt onophoudelijke grondstoffen door het systeem, aangedreven door onze eigen onverzadigbare honger, in feite aangedreven door een gevoel van angst…

… Zelfs als we ze niet willen hebben moeten we ze kopen omdat, als we ze niet kopen, het systeem vastloopt." … (prof. Tim Jackson)

Hier heb ik het ook al over gehad in een vorig blogbericht (nl. onze consumptiemaatschappij). Het is inderdaad zo dat onze maatschappij veel te veel produceert en toch nog steeds meer en meer produceert. Iedereen wil het nieuwste van het nieuwste hebben zonder stil te staan bij het milieu. Dit is niet alleen de schuld van de mensen zoals prof. Jackson aangeeft, maar ik vind dit vooral de schuld van de producenten. Zij zorgen ervoor dat er steeds weer nieuwe dingen op de markt komen om steeds meer winst te maken. De keuze om al dan niet deze nieuwe spullen te kopen is natuurlijk aan de mens, maar de mens is nu eenmaal sterk beïnvloedbaar. We zouden alles doen om er bij te horen.  Ook in het artikel ‘duurzaam leven’ wordt hierover gesproken. Onze economie is een eindeloze economische groei aan het doormaken, maar er wordt hier geen rekening gehouden met het milieu.

Ik vind het volgende dan ook heel mooi gezegd:

"Terra Reversa (naam van hun boek) betekent letterlijk ‘omgekeerde aarde’ en hiermee willen we aangeven dat voor het overleven van de aarde en zijn bewoners een geleidelijke maar radicale omkering van het huidige wereldsysteem noodzakelijk is. Business as usual of kleine, stapsgewijze veranderen volstaan niet meer." (Duurzaam leven)

Ik ga hier volledig mee akkoord. Ik vind ook dat er al genoeg plannen opgemaakt zijn en dat er al genoeg acties ondernomen zijn die nog geen (groot) effect hadden. Het wordt tijd dat er eens concrete plannen gemaakt worden, die de hele samenleving zullen veranderen.

"Maar voor we ons overgeven aan de wanhoop moeten we misschien even omkijken en zeggen "Zitten we wel juist? Zijn mensen echt zo? Gedragen economisten zich echt zo?"En al dadelijk komen we enkele anomalieën tegen. De eerste zit al in de crisis zelf. Wat willen mensen tijdens een crisis, tijdens een recessie? Ze willen zich veilig stellen. Ze willen naar de toekomst kijken. Ze willen minder uitgeven en meer sparen. Maar sparen is dan net verkeerd vanuit het gezichtspunt van het systeem. Keynes noemde dat de "paradox van de soberheid." - sparen vertraagt het herstel." (prof. Tim Jackson)

Hier verwijst prof. Jackson naar de crisis. Het is inderdaad zo dat mensen dan meer willen sparen voor de tijden dat het nog ‘slechter’ zal worden. Mensen hebben ook niet steeds werkzekerheid. Dat spaargeld dient dan om ervoor te zorgen dat we onze levensstandaard kunnen waarborgen. De luxe die we hebben, met alle hebbedingen, willen we behouden. Dus als iets van die zaken stuk gaat, dan moeten we direct een ander. Dan kunnen we dat spaargeld aanspreken. Aangezien de meeste zaken niet zo’n grote levensduur hebben, moeten we regelmatig consumeren.
Misschien moeten producenten toch eens nadenken over de duurzaamheid van hun producten. Anderzijds spoort de regering ons aan om in tijden van crisis toch te blijven consumeren, zodat de economie zeker blijft draaien. Voor de consument is dat een dilemma: sparen of toch maar uitgeven onder het mom van ‘dat het goed is voor de werkgelegenheid’.Maar het is wel zo dat het spaargeld van de meeste mensen opgeraakt. Ik denk dat dit komt omdat alles steeds duurder wordt. We kunnen al zoveel produceren en we hebben al zoveel middelen, maar toch wordt alles duurder. Ik vraag mij af hoe dat kan.
Vicky en Tom (van het artikel duurzaam leven) leven sober en dragen zorg voor het milieu. Ze doen niet mee aan de consumptiemaatschappij en ik denk dus ook dat zij wel nog veel kunnen sparen. Ze wonen in een rijhuis dat ze zelf ecologisch gerenoveerd hebben en ze hebben ook geen auto. Ik denk dat ze hier al heel wat door uitsparen. En juist omdat ze niet meedoen aan die consumptiemaatschappij geven ze geen onnodig geld uit en kunnen ze investeren in ‘groene’ dingen.

"Hier nog één - een heel andere: Waarom is het zo dat we, wat zo uitermate evident is, toch niet doen om de klimaatsverandering aan te pakken, heel, heel eenvoudige dingen zoals energie-efficiënte apparaten kopen, spaarlampen gebruiken, af en toe het licht eens uitdoen, onze huizen isoleren? Daarmee besparen we op koolstof, op energie, op geld. Waarom, als het economisch toch zo duidelijk zinvol is, doen we dat niet? … Maar in feite bleef die kinderlijke foute voorstelling bij me hangen, omdat het me plots duidelijk werd waarom we voor de hand liggende zaken toch niet doen. We zij zo bezig met het buiten houden van de giraffen - de kinderen 's morgens naar school brengen, zelf op tijd naar het werk gaan, met het overleven van hopen e-mail, alledaagse politiek, winkelen, eten maken, elke avond een paar kostbare uren weg te vluchten naar prime-time TV of TED online, de hele dag bezig met het buiten houden van de giraffen." (Prof. Tim Jackson)

Hij gelooft dat we niets ondernemen omdat we het al zo druk hebben met andere dingen in ons dagelijkse leven. Dit toont nog maar eens aan dat we in een samenleving leven waar er veel tijdsdruk is. Ik kan er wel inkomen in wat hij vertelt. Wanneer je gehaast bent, zal je rapper de auto nemen dan de trein waar je misschien nog een halfuur op moet staan wachten. Ik denk ook dat deze tijdsdruk een groot gevolg is van onze consumptiemaatschappij. Want doordat we van alles willen kopen, moeten we gaan werken om geld te verdienen om deze spullen te kopen. Maar wanneer we gaan werken hebben we geen tijd voor iets anders. Er kruipt ook al zoveel geld in andere dingen, dat we het dan ook nutteloos vinden of dat we gewoon geen geld hebben  om zonnepanelen, elektrische wagen,… te kopen.

"De psychologie zegt dat er altijd een spanning is, een spanning tussen rekening houden met jezelf en rekening houden met anderen. En deze spanningen hebben diepe evolutionaire wortels. Zelfzuchtig gedrag is dus in bepaalde gevallen adaptief - vecht of vlucht." (Prof. Tim Jackson)

Ik heb hier mijn bedenkingen bij. Want denken wij wel nog aan anderen? Ik merk dat er in onze maatschappij steeds meer egoïsme ontstaat. De mensen houden geen rekening meer met elkaar, met de natuur, met de armen,… Dit is ook toonbaar in het gedrag van de mens tegenover de aarde, de natuur. Als we echt rekening houden met anderen dan zouden we zorg dragen voor de natuur, zodat deze nog lang kan meegaan, zodat andere mensen hier ook nog een goed leven mogen hebben.

Vicky en Tom hebben het in hun artikel ook nog over de 4 E’s.

Enable = mogelijk maken

Het is aan de overheid om ervoor te zorgen dat mensen zonder al te veel moeite kunnen kiezen voor de duurzame keuze. Zorg voor goed openbaar vervoer, veel en veilige fietspaden,…

Encourage = aanmoedigen

De overheid zou de mensen financieel moeten belonen voor duurzaam gedrag en financieel straffen voor niet duurzaam gedrag. De overheid zou het openbaar vervoer goedkoper of zelfs gratis moeten maken.

Dit zijn de harde E’s omdat de aanpak hiervan zich op het structureel-politieke vlak situeert. Er is een heel actief optreden van de overheid nodig.

Exemplify = goede voorbeeld geven

Dit moeten de overheid en organisaties doen. Ze moeten de burger oproepen om zich duurzaam te gedragen door dit zelf ook te doen.

Engage = stimuleren

De mensen moeten gestimuleerd worden om duurzame keuzes te nemen.

Ik vind dit een heel mooi plan. Alleen jammer dat het nog niet gebruikt wordt. Ik hoop dat dit ooit toegepast kan worden, en dat er toch nog iets verandert in de samenleving. Maar ik heb er mijn twijfels bij. Er zijn nu al vele jaren gepasseerd waarin er veel voorstellen gedaan werden, die soms uitgevoerd werden, soms ook niet, maar ik vind niet dat deze voorstellen al veel invloed gehad hebben op het milieu. Integendeel het is er nog op achteruit gegaan. De politiek doet te weinig om op structureel vlak iets te veranderen. De politici van de voorbije decennia waren vaak kortzichtig: ze keken vaak niet verder dan hun eigen politieke termijn. Op die manier werden ze populair bij hun kiezers. Ik denk bv. aan de gratis bus/tram voor de 65+’ers. Is dit echt nodig dat het gratis is? Een kleine bijdrage kunnen die mensen echt wel betalen, anders zouden ze zich niet zo vaak verplaatsen naar het centrum van de steden. Want wat gaan ze daar doen? Consumeren. Jonge gezinnen zouden daarentegen aangemoedigd kunnen worden om meer het openbaar vervoer te nemen als de prijzen voor hen gunstiger waren. Als je nu met je hele gezin de tram/trein wilt nemen en een redelijk traject wilt afleggen dan betaal je daar echt wel veel voor. Hoe redeneren die mensen dan: we nemen dan maar de wagen, want dat komt voordeliger uit. Heel veel kinderen worden ook tot aan de schoolpoort afgezet door hun ouders met de wagen. Want die ouders vinden het te gevaarlijk op de weg, met al die auto’s… Ze vergeten dan dat ze zelf ook dat gevaar creëren. Ikzelf fietste met mijn mama mee naar school van zodra ik dat zelfstandig kon. Zo leerde ik de gevaren in het verkeer en droegen we niet bij tot de verkeersdrukte. We leerden ook dat je voor korte trajecten je je sneller verplaatst met de fiets dan met de wagen. Je draagt op die manier niet enkel je steentje bij tot een beter milieu, maar ook spaar je zelf veel tijd uit. Maar spijtig genoeg laat de staat van de fietspaden, als ze er al zijn, vaak te wensen over. Dit is iets waar de regering moet in investeren. Ik heb wel de indruk dat de huidige regering aan een inhaalbeweging toe is. Maar als je onze fietspaden vergelijkt met die van Nederland, dan merk je dat we nog een hele weg af te leggen hebben.

"Een echte transitie is onmogelijk zonder medewerking van de overheid, de bedrijfswereld en de burger-consumenten, al dan niet georganiseerd." (Duurzaam leven)

Ik ga hier volledig mee akkoord. De overheid doet nog veel te weinig om een duurzame levensstijl te promoten. Ze zijn vooral bezig met het kijken naar de schulden en de crisis. De overheid zou het goede voorbeeld moeten geven. Maar hoeveel ministers gaan er bv. naar hun werk met de trein? Ik denk bijna geen enkele.  Bovendien wordt bij iedere regeringswissel het hele wagenpark vernieuwd, dat is toch pure verkwisting en een zware belasting op het milieu.

Ik vind ook dat Vicky en Tom beter hun ideeën uitleggen dan prof. Tim Jackson. Hij vertelt vooral de feiten (die we iedereen al weet), maar geeft niet echt grondige of concrete oplossingen. 

Bron: http://www.ted.com/talks/lang/en/tim_jackson_s_economic_reality_check.html

http://www.petertomjones.be/images//014_017_raak_11.pdf